Decyzja o tym, czy uczeń przedszkola jest gotowy do podjęcia nauki w szkole podstawowej, nie jest decyzją łatwą. Gotowość szkolna ucznia to wypadkowa wielu różnych czynników. Brany pod uwagę musi być stopień rozwoju psychicznego, fizycznego, emocjonalnego i intelektualnego dziecka. Rozpatrywane są przy tym różne płaszczyzny aktywności i sfery działania ucznia, o którego dalszym rozwoju należy zadecydować.
W przypadku dojrzałości do nauki matematyki w szkole wyróżnia się kilka elementów, które muszą zostać uwzględnione i dokładnie przeanalizowane. Kluczowym wyznacznikiem jest tu dziecięce liczenie. Dziecko podejmujące naukę w pierwszej klasie szkoły podstawowej powinno sprawnie liczyć, a także odróżniać liczenie błędne od liczenia poprawnego w zakresie 10. Ponadto, wymagana jest umiejętność wyznaczania wyniku dodawania i odejmowania w pamięci lub na palcach (również w zakresie 10).
Liczenie na palcach jest jak najbardziej do zaakceptowania. Co więcej, na tym etapie, nie należy dziecku zabraniać pomagania sobie liczeniem na paluszkach, bo to może przyczynić się do blokady w naturalnym rozwoju dziecka.
Innym aspektem, który należy uwzględniać, podczas orzekania o dojrzałości dziecka do nauki matematyki, jest rozumowanie operacyjne w zakresie uznawania stałości ilości nieciągłych i wyznaczania konsekwentnych serii. Opanowanie tych umiejętności pozwala dzieciom zrozumieć aspekt porządkowy i miarowy liczby, o czym pisaliśmy w innym tekście.
Uznawanie stałości ilości nieciągłych to zdolność do wnioskowania o równoliczności mimo obserwowanych zmian w układzie elementów porównywanych zbiorów (o szczegółach w kolejnym tekście na naszym blogu).
Wyznaczenie konsekwentnych serii to w największym skrócie umiejętność układania od najmniejszego do największego. Kryje się za tym jednak nieco więcej. Jest to bowiem zdolność do ujmowania każdego z porządkowanych elementów jako mniejszego od nieuporządkowanych i jednocześnie jako największego w zbiorze już uporządkowanym. Wyobraźmy sobie, że Zuzia ma poukładać swoje lalki zgodnie z zasadą: najpierw na półce usiądzie najmniejsza lalka, a każda kolejna będzie większa od poprzedniej. Jeżeli Zuzia wie i rozumie, że lalka, która usiadła już na półce, jest mniejsza od każdej, której jeszcze na półce nie ma i równocześnie, ostatnia posadzona na półce lalka jest największa spośród tych, które na półce już siedzą, to znaczy, że Zuzia radzi sobie z wyznaczeniem konsekwentnych serii doskonale.
Inny wyznacznik osiągnięcia dojrzałości do nauki matematyki w warunkach szkolnych to zdolność do obywania się bez konkretów i posługiwanie się reprezentacjami symbolicznymi w zakresie pojęć liczbowych, działań arytmetycznych i schematów graficznych, czyli grafów strzałkowych, drzewek, tabelek. W przypadku działań arytmetycznych dziecko musi wiedzieć i rozumieć, że każde zapisane działanie jest syntezą obliczeń, cyfry są symbolami liczb, znak „+” oznacza dokładanie, a znak „–” jest symbolem ubywania. Wydaje się, że to niewiele, jednak jest to konieczny zasób wiedzy, bez którego dziecko nie odniesie sukcesów w dalszej nauce.
Już na wstępie zaznaczyliśmy, że przy orzekaniu o dojrzałości szkolnej musi być brany pod uwagę stopień rozwoju dziecka w różnych sferach. Podane do tej pory aspekty odnosiły się głównie do intelektualnej sfery rozwoju. Nie mniej ważna jest jednak dojrzałość emocjonalna dziecka. W przypadku dojrzałości do nauki matematyki wyraża się ona w pozytywnym nastawieniu do samodzielnego rozwiązywania zadań i w odporności emocjonalnej w sytuacjach trudnych, związanych z podejmowaniem wysiłku intelektualnego. Profesor Gruszczyk-Kolczyńska uznaje, że dzieci są dojrzałe do nauki matematyki w szkole, gdy chcą się jej uczyć, potrafią zrozumieć sens prostych zależności matematycznych i wytrzymują napięcie na lekcji. Dwa spośród trzech kryteriów odnoszą się do kondycji psychiczno-emocjonalnej dziecka, a tylko jedno do sprawności intelektualnej.
Równocześnie, istotna jest sprawność motoryczna dziecka, zwłaszcza w obrębie grafomotoryki, czyli motoryki małej. Integracja funkcji percepcyjno-motorycznych może zadecydować o sukcesach dziecka w nauce matematyki. Zaburzenia w obszarze koordynacji funkcji percepcyjnych z funkcjami motorycznymi mogą stać się istotną przyczyną niepowodzeń dziecka.
Na dojrzałość dziecka do nauki matematyki w warunkach szkolnych składa się wiele aspektów. Żaden z nich nie jest mniej ważny od pozostałych. Tylko opanowanie odpowiednich umiejętności i zrozumienie w zakresie każdego z nich sprawia, że dziecko można uznać za gotowe do uczestniczenia w szkolnych zajęciach z zakresu edukacji matematycznej. Pamiętajmy o tym, a nasze decyzje opierać się będą na solidnych podstawach.